Szkoła i budynek gospodarczy w Stawnie

Szkoła w Stawnie (z towarzyszącą zabudową) jest jednym z najstarszych na Pomorzu Zachodnim wiejskim, ryglowym budynkiem poszkolnym, o w pełni zachowanej pierwotnej formie kompozycyjnej bryły i układzie wnętrza. Obiekt o wysokich wartościach kulturowych, stanowi unikatowy przykład XIX-wiecznej infrastruktury wiejskiej.

Obiekt ujęty w wojewódzkiej ewidencji zabytków

Słowa kluczowe: szkoła konstrukcja ryglowa, drewno dębowe, cegła, strychuły (glina)

Lokalizacja

Stawno nr 26, gm. Złocieniec, pow. drawski

Zobacz lokalizacje na mapie OpenStreetMap

Budynek dawnej szkoły znajduje się we wschodniej części Stawna, posadowiony kalenicowo na froncie działki siedliskowej. Po stronie wschodniej, szczytem do drogi, ulokowana jest stodoła, wchodząca w skład posesji szkolnej.

Historia

Zespół szkolny, złożony z budynku szkolnego i towarzyszących mu obiektów gospodarczych na potrzeby nauczyciela, powstał w 2 połowie XIX wieku. Była to pierwsza szkoła w tej miejscowości. W budynku głównym mieściły się dwie klasy szkolne, kancelaria i mieszkanie nauczyciela. Obiekt pełnił swoją funkcję do lat 30. XX wieku, kiedy to, w niedalekim sąsiedztwie, wybudowano nowy, murowany budynek szkolny. W okresie międzywojennym pracował jeden nauczyciel, o nazwisku Schimmelpfennig.

Po 1945 roku w starym budynku szkolnym, oprócz funkcji mieszkalnych, funkcjonowała spółdzielnia szewska (w izbie frontowej), założona i prowadzona przez przesiedleńca z Felsztyna (w dawnym powiecie baranowickim), który otrzymał posesję w wyniku nadania.

Szkoła i stodoła zachowały nieprzekształcone formy architektoniczne, z pierwotną konstrukcją i stolarką. Obecnie budynki nie są użytkowane i ulegają destrukcji. Nie istnieje budynek inwentarski, pierwotnie posadowiony w tylnej części siedliska.

Zdjęcie 1. Widok sprzed 1914 r.
Zdjęcie 2. Widok z 1978 r.
Zdjęcie 3. Elewacja tylna szkoły, 1978 r.
Zdjęcie 4. Stodoła w zagrodzie szkolnej, 1978 r.
Zdjęcie 5. Niezachowany budynek inwentarski, 1978 r.

Opis

Budynek dawnej szkoły (w typie chałupy) wybudowany jest w konstrukcji ryglowej z ceglanym wypełnieniem pól międzyryglowych. Jednokondygnacyjną bryłę przekrywa dach dwuspadowy z wydatnym okapem osłaniającym każdą ze ścian. Elewacje nietynkowane, z odsłoniętym drewnianym szkieletem. Elewacja frontowa pięcioosiowa, symetryczna, o zagęszczonym rytmie słupów w części środkowej (przy drzwiach głównych). Boczna ściana wschodnia o bardziej dekoracyjnym rozwiązaniu, z krzyżującymi się zastrzałami w narożach, a trójkątny szczyt zdobi geometryczny motyw rombu, zestawiony z krótkich rygli i słupów. Wartość zabytkową obiektu podkreślają też oryginalne stolarki okienne i drzwiowe.

Wnętrze rozplanowane w układzie dwutraktowym, z sienią przelotową w środkowej osi. Z obu stron sieni, w części frontowej wydzielone są dwie izby (dawne klasy szkolne), a w części tylnej – pomieszczenie kancelarii i mieszkanie nauczyciela z osobnym wejściem w ścianie krótkiej (wschodniej) i boczną sienią.

Zdjęcie 6. Zagroda szkolna - widok ogólny.
Zdjęcie 7. Budynek szkolny.
Zdjęcie 8. Historyczne stolarki okienne.
Zdjęcie 9. Drzwi główne.
Zdjęcie 10. Zniszczony okap dachu.

Niewielki budynek stodoły, ustawiony ścianą szczytową do drogi, zamyka posesję szkolną od strony wschodniej. Podobnie jak szkoła, wzniesiony jest w konstrukcji ryglowej, jednakże ze strychułowym (glinianym) wypełnieniem pól międzyryglowych.

Zdjęcie 11. Ryglowa stodoła przy szkole.

Fotogrametria

Poniższa prezenetacja "Model 3D - Szkoła i budynbek gospodarczy w Stawnie" w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 990MB.

Prezenetacja "Model 3D - Szkoła i budynbek gospodarczy w Stawnie".

Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Szkoła i budynbek gospodarczy w Stawnie": Dwa budynki drewniano-ceglane ze spadzistymi dachami. Dom i stodoła zlokalizowane przy drodze. Widoczna konstrukcja budynku w formie szachownicy.

Ilustracja 12. Chmura punktów modelu cyfrowego - widok ogólny.
Ilustracja 13. Chmura punktów modelu cyfrowego - widok ogólny.
Ilustracja 14. Render modelu cyfrowego – widok ogólny.
Ilustracja 15. Render modelu cyfrowego – widok od podwórza.
Ilustracja 16. Render modelu cyfrowego – widok budynku inwentarskiego.
Ilustracja 17. Render elewacji południowej.
Ilustracja 18. Render elewacji północnej.
Ilustracja 19. Render elewacji wschodniej.
Ilustracja 20. Render elewacji zachodniej.
Ilustracja 21. Render elewacji wschodniej budynku inwentarskiego.
Ilustracja 22. Render elewacji zachodniej budynku inwentarskiego.
Ilustracja 23. Render dachów.

Źródła

    Bibliografia:
  • Katalog budownictwa ludowego, Szkoła. Stawno 26, oprac. 1978, m-pis, archiwum WUOZ Delegatura w Koszalinie;
  • J. Leszczełowski, Rozważania o historii Stawna, Stawno 2011;
  • M.,W. Witek, Budownictwo ryglowe w powiecie drawskim [w:] Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie. Tom III, Siemczyno 2013, s. 123 – 139;

    Autorzy zdjęć i ilustracji:
  • Zdjęcie archiwalne (nr 1) z publikacji: J. Leszczełowski, Rozważania o historii Stawna, Stawno 2011, s. 57;
  • Archiwum WUOZ o. Koszalin (zdjęcia nr 2 - 5);
  • Aleksandra Hamberg-Federowicz (zdjęcie nr 6);
  • W. Witek (zdjęcia nr 7 – 11);
  • Biuro Dokumentacji Zabytków – K. Tymbarski (ilustracje nr 12 - 23);