Młyn w Głęboczku

Młyn wodny w Głęboczku wybudowany został w 1895 roku, na miejscu XVIII-wiecznego młyna papierniczego. Pierwotnie należał do majątku ziemskiego w Rzepowie, po 1945 roku był to młyn gospodarczy, użytkowany do 1985 roku. Budynek wzniesiony w konstrukcji ryglowej, ulokowany bezpośrednio nad brzegiem rzeki Drawy.

Jest to unikatowy zabytek budownictwa przemysłowego, jeden z nielicznych całościowo zachowanych ryglowych młynów wodnych na terenie Pomorza Zachodniego. Stanowi integralny element krajobrazu kulturowego doliny rzeki Drawy.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków: nr A-1139 / 1980 r.

Słowa kluczowe: młyn wodny, konstrukcja ryglowa, drewno, cegła

Lokalizacja

Głęboczek nr 5, gm. Czaplinek, pow. drawski

Zobacz lokalizacje na mapie OpenStreetMap

Zagroda młyńska w Głęboczku położona jest w obszarze Drawskiego Parku Krajobrazowego, malowniczo ulokowana w zakolu rzeki Drawy, oddalona około 200 m na północ od drogi wiejskiej i mostu na rzece. Budynek młyna posadowiony jest bezpośrednio na prawym brzegu rzeki, w sąsiedztwie stopnia wodnego i spiętrzenia. Pośrodku zagrody młyńskiej znajduje się dawny dom młynarza.

Historia

Młyn powstał w 1895 roku, co wskazuje datownik zachowany w szczycie elewacji północnej, na miejscu starszego młyna papierniczego z XVIII wieku. Należał wraz z folwarkiem do majątku ziemskiego w pobliskim Rzepowie. Nieznany jest budowniczy ani właściciel obiektu (przy datowniku podano jedynie inicjały „P. M.”). Był to młyn zbożowy, przerabiający około 3 – 4 tony zboża na dobę, pierwotnie wyposażony w złożenie kamieni, następnie mlewniki walcowe.

Działał w oparciu o napęd kołowy (nasiębierny) z zaporą spiętrzającą i trzema śluzami na rzece. Oprócz przemiału zboża na mąkę, napęd wodny wykorzystywano do zasilania piły tartacznej oraz mechanizmu tłoczącego olej z ziaren roślin oleistych.

Po 1945 roku młyn został przejęty przez polskiego osadnika. W latach 50. XX wieku obiekt upaństwowiono i przyłączono do PGR-u Cieszyno, następnie przejęty przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną w Siemczynie. Działał do 1985 roku. Obecnie nieużytkowany, stanowi własność prywatną. Młyn zachował do dziś - mimo postępującego niszczenia - oryginalną konstrukcję, formę architektoniczną i detal z czasu budowy. W 2012 roku zawalone przyziemie ściany tylnej zostało na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków tymczasowo zabezpieczone palowaniem.

Zdjęcie 1. Widok z 1979 r.
Zdjęcie 2. Widok z 1988 r.
Zdjęcie 3. Elewacja frontowa, 2003 r.
Zdjęcie 4. Elewacja frontowa, 2012 r.
Zdjęcie 5. Widok od strony rzeki Drawy, 2012 r.

Opis

Jest to obiekt trójkondygnacyjny, podpiwniczony, o prostopadłościennej, zwartej bryle, nakryty płaskim dachem dwuspadowym. Budynek wzniesiony został w konstrukcji ryglowej z wypełnieniem kwater cegłą maszynową. Drewniany szkielet tworzy regularną kratownicę, wykonaną z rytmicznie rozmieszczonych słupów, osadzonych dołem w podwalinach, górą spiętych oczepami i połączonych dwoma poziomami rygli (na trzeciej kondygnacji – jednym poziomem), a kwatery przynarożne wzmocnione są krzyżującymi się zastrzałami. Obecnie dolna część ściany tylnej wyburzona, a konstrukcja podparta jest słupami i zabezpieczona przed runięciem.

Elewacje o symetrycznych podziałach osiowych, akcentowane naturalną kolorystyką budulca i zastosowanymi elementami wystroju – ozdobnie profilowane końcówki belek stropowych, płatwi i krokwi.

Zdjęcie 6. Widok od strony podwórza gospodarczego.
Zdjęcie 7. Elewacja frontowa (podwórzowa).
Zdjęcie 8. Elewacja boczna z tablicami inskrypcyjnymi w szczycie.
Zdjęcie 9. Elewacja tylna, zabezpieczenie konstrukcji przed runięciem.

W szczycie północnym umieszczono kamienne plakiety z datownikiem i inicjałami dawnego właściciela. Autentyzm obiektu podkreśla też zachowanie oryginalnych stolarek okiennych (ościeżnicowych) i drzwiowych (ramowo – płycinowych).

Zniszczone są pierwotne elementy infrastruktury wodnej młyna (śluzy, stopień, spiętrzenie), koło wodne wymontowane (przeniesione do elektrowni w Łobzie).

Zachowane jest pierwotne rozplanowanie wnętrza oraz elementy historycznego wyposażenia technicznego. Są to filary wału napędowego (w piwnicy), fragment drewnianej czyszczarki (na parterze) oraz fragmenty transmisji i odsiewacza (w obrębie drugiej i trzeciej kondygnacji). W belkowych stropach zachowały się otwory technologiczne oraz podstawy pierwotnych urządzeń.

Zdjęcie 12. Wnętrze – widok na część wschodnią.
Zdjęcie 13. Inskrypcja w przyziemiu wieży.
Zdjęcie 13. Inskrypcja w przyziemiu wieży.

Fotogrametria

Poniższa prezenetacja "Model 3D - Młyn w Głęboczku" w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 200MB.

Prezenetacja "Model 3D - Młyn w Głęboczku".

Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Młyn w Głęboczku": Drewniano-ceglany budynek młyna nad rzeką. Budynek trzypiętrowy z płaskim dachem. Widoczna konstrukcja budynku w formie szachownicy.

Ilustracja 13. Chmura punktów modelu cyfrowego - widok ogólny.
Ilustracja 14. Render modelu cyfrowego (bez tekstur) - widok od strony wody.
Ilustracja 15. Render modelu cyfrowego - widok ogólny.
Ilustracja 16. Render modelu cyfrowego - widok ogólny.
Ilustracja 17. Render modelu cyfrowego - widok od strony piętrzenia.
Ilustracja 18. Render elewacji zachodniej.
Ilustracja 19. Render elewacji północnej.
Ilustracja 20. Render elewacji wschodniej.
Ilustracja 21. Render elewacji południowej.
Ilustracja 22. Render dachu.

Źródła

    Bibliografia:
  • J. Leszczełowski, Wokół Jeziora Siecino. Wędrówki w pięciu wymiarach, Stawno 2014, s. 240 – 249;
  • W. Witek, M. Witek, Młyny wodne na Pomorzu Zachodnim (źródła historycznej energii) [w:] Z nurtem rzeki. Au fil de l’eau, red. M. Witek, K. Wójcik, W. Witek, A. Trojanowska-Duluc, Szczecin 2014, s. 29 – 47;
  • Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa, Młyn wodny. Głęboczek, oprac. W. Witek, 2003, archiwum WUOZ Delegatura w Koszalinie;

    Autorzy zdjęć i ilustracji:
  • Zdjęcie (nr 1) z 1979 r. - fotopolska.eu;
  • Zdjęcie (nr 2) z 1988 r. - fotopolska.eu;
  • W. Witek (zdjęcia nr 3 – 12);
  • Biuro Dokumentacji Zabytków – K. Tymbarski (ilustracje nr 13 - 22);