Zagroda w Sulimicach
Zagroda nr 17 jest jedynym całościowo zachowanym XIX-wiecznym gospodarstwem pełnorolnego chłopa w Sulimicach. Reprezentuje typ czworobocznej zagrody zamkniętej, wykształconej po pruskich reformach rolnych i uwłaszczeniu chłopów. Położona jest na Obszarze Kulturowym „Kraina w Kratę” i stanowi cenny przykład rodzimego budownictwa wiejskiego.
Obiekt ujęty w wojewódzkiej ewidencji zabytków
Słowa kluczowe: zagroda czworoboczna, chałupa, budynek inwentarski, budynek bramny, stodoła
Lokalizacja
Zobacz lokalizacje na mapie OpenStreetMap
Zagroda nr 17 położona jest w środkowej części wsi, po wschodniej stronie nawsia, z krótkim dojazdem od strony głównej drogi wiejskiej. Chałupa posadowiona jest w głębi zagrody, zorientowana kalenicą do drogi. Na froncie ulokowany jest budynek bramny, z przyległymi – po bokach – budynkiem inwentarskim i stodołą.
Historia
Zagroda powstała w 1 połowie XIX w., o czworobocznym (zamkniętym) układzie, rozpowszechnionym na Pomorzu Zachodnim po wprowadzeniu w państwie pruskim reform rolnych i uwłaszczeniowych. Zagrody tego typu, związane z dużymi gospodarstwami rolno-hodowlanymi, należącymi do zamożnych gospodarzy, wyróżniały się w strukturze przestrzennej wsi pomorskich.
Według mapy archiwalnej z 1891 roku zagrodę tworzyły cztery budynki, przyległe do siebie narożnikami. Najstarszym elementem zabudowy jest chałupa, wzniesiona – najprawdopodobniej – w 2 ćwierci XIX wieku jako budynek ryglowy kryty strzechą. W latach 30. XX wieku. była remontowana i modernizowana, z przystosowaniem wnętrza do użytkowania przez dwie rodziny (m.in. została zaopatrzona w bieżącą wodę, ze zlewem umieszczonym w kuchni).
XIX-wieczną metrykę mają również budynek inwentarski i bramny, które zostały gruntownie przebudowane w latach 10. XX i 30/40 XX wieku (część ryglowych ścian przemurowano cegłą ceramiczną). Czwartym budynkiem w obrębie zagrody była szkieletowa stodoła, wzniesiona około połowy XIX wieku. Została ona rozebrana w latach 60. XX wieku, a z jej elementów postawiono w 1969 roku nową stodołę.
Przed 1945 rokiem zagroda należała do rodziny Brinkmann, a po II wojnie światowej została zasiedlona przez dwie polskie rodziny (zgodnie z podziałem własnościowym chałupy na dwa mieszkania). Do dziś zabudowa historyczna nie uległa przekształceniom. Obecnie zagroda jest własnością prywatną.
Opis
Zagroda nr 17 w Sulimicach zachowała oryginalny XIX-wieczny układ przestrzenny czworobocznej zagrody i składa się z trzech historycznych budynków: chałupy, budynku inwentarskiego i budynku bramnego, które zostały wzniesione w konstrukcji ryglowej ze strychułowym wypełnieniem pól międzyryglowych, w części zostały przemurowane cegłą.
Najcenniejszym obiektem jest ryglowa chałupa, posadowiona w głębi siedliska, o oryginalnej formie architektonicznej, naczółkowym kształcie dachu, kompozycji elewacji, konstrukcji ścian, z elementami historycznej stolarki okiennej i drzwiowej. Wnętrze zachowało dwurodzinny układ (z lat 30. XX wieku), z przechodnimi izbami oraz dwoma kominami (z wędzarniami).
Fotogrametria
Poniższa prezenetacja w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej "Model 3D - Zagroda w Sulimicach" wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 800MB.
Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Zagroda w Sulimicach": Cztery budynki tworzące zagrodę rolniczą. Budynki drewniane i ceglane ze spadzistymi dachami. Budynki rozmieszczone na planie prostokąta.
Źródła
- Bibliografia:
- Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa, Zagroda nr 17. Sulimice, oprac. W. Witek, 2018, archiwum WKZ Delegatura w Koszalinie;
- Autorzy zdjęć i ilustracji:
- W. Witek (zdjęcia nr 1 – 10);
- Biuro Dokumentacji Zabytków – K. Tymbarski (ilustracje nr 11 - 28);