Wirtualny skansen przy drodze - Bramki w Iwięcinie

Bramki w Iwięcinie

W zespole zachodniopomorskich zabytkowych bramek cmentarnych (w większości późnogotyckich), trzy bramki iwięcińskie mają walor unikatu. Są jedynymi zachowanymi przykładami drewnianych furt cmentarnych, dawniej często występujących w pomorskich wsiach. Mają również znaczenie dla dziedzictwa kultury niematerialnej naszego regionu, wynikające z treści symbolicznej zawartej w inskrypcjach, związanych z ludową obrzędowością pogrzebową. Stanowią też cenne przykłady nowożytnego rzemiosła ciesielskiego.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków: A-293 /1 960 r.

Słowa kluczowe: konstrukcja słupowa, drewno, ciesiółka, inskrypcje

Lokalizacja

Iwięcino nr 17, gm. Sianów, pow. koszaliński

Zobacz lokalizacje na mapie OpenStreetMap

Bramki usytuowane pośrodku wsi (na nawsiu), w obrębie ogrodzenia cmentarza przykościelnego, wytyczonego po owalnym obrysie. Ogrodzenie w formie niskiego muru z głazów granitowych i kamieni polnych, ułożonych bez zaprawy. Drewniane furty prowadzą do centralnie posadowionego kościoła: Bramka Iwięcińska - od strony północno–wschodniej, Bramka Wierciszewska od strony południowo–zachodniej oraz Bramka Bielkowska od południowego-wschodu.

Historia

Bramka Wierciszewka i Iwięcińska wzniesione zostały w 1 połowie XVIII wieku, a Bramka Bielkowska datowana jest na początek XIX wieku. Dokładna data powstania [1725] wyryta jest tylko na Bramce Iwięcińskiej. W tym czasie świątynia w Iwięcinie była parafią luterańską, obejmującą również sąsiednie wsie Bielkowo i Wierciszewo. Mieszkańcy miejscowości wchodzących w skład parafii przestrzegali zwyczaju, aby korzystać z bramek dla nich przeznaczonych. Przy Bramce Bielkowskiej i Wierciszewskiej pastor odprawiał także uroczystości pogrzebowe dla zmarłych pochodzących z tych wsi. Dopiero na przełomie XIX/XX wieku wszystkie uroczystości pogrzebowe odbywały się we wnętrzu kościoła w Iwięcinie. Cmentarz przykościelny funkcjonował do początku XX wieku, kiedy to wytyczono nowy cmentarz w zachodniej części wsi.

Zdjęcie 1. Bramka Iwięcińska, rysunek, 1892 r.

Zdjęcie 2. Kościół i Bramka Iwięcinska, 1931 r.

Zdjęcie 4. Bramka Wierciszewska, przed 1945 r.

Zdjęcie 5. Bramka Wierciszewska, 1958 r.

Opis

Bramki charakteryzują się prostą konstrukcją ciesielską złożoną z czterech słupów (Iwięcińska i Bielkowska) oraz dwóch słupów (Wierciszewska), połączonych belkami poprzecznymi i zwieńczonych dwuspadowym daszkiem krokwiowym, krytym gontem dębowym. Belki nadproży usztywnione są mieczami, a połączenia ciesielskie stabilizowane drewnianymi kołkami. Zewnętrze strony bramek cechuje się ozdobnym opracowaniem, z wyciętymi inskrypcjami.

Bramka Iwięcińska

Konstrukcję bramy tworzą cztery słupy posadowione na kamiennych fundamentach. Słupy od góry spięte są belkami oczepowymi podpartymi krótkimi mieczami łączonymi na jaskółczy ogon. Całość wieńczy dwuspadowy daszek kryty gontem. Elementy konstrukcyjne obrobione „od topora”.

Ścianka frontowa zakomponowana z koszową linią nadproża, utworzoną dzięki łukowemu wycięciu dolnej krawędzi mieczy. Na licu belki nadproża wycięta jest czterowersowa inskrypcja (cytat biblijny w języku łacińskim i niemieckim) oraz datownik MDCCXXV (1725). Powyżej nadproża umieszczona jest dodatkowa listwa o profilu simy, tworząca okap dwuspadowego daszku wieńczącego bramkę.

Dwuskrzydłowe wrota deskowo – szpungowe zawieszone są na zawiasach pasowych z hakiem wbitym od wewnątrz słupów frontowych. Awersy wrót z opierzeniem z desek ułożonych w jodełkę. Uzupełnieniem dekoracji bramki jest wycięta na licu słupów frontowych uproszczona dekoracja w postaci zdwojonych, krzyżujących się linii, wpisanych w pole wydzielone liniami poziomymi.

Ścianki boczne furty zostały u dołu spięte ryglem, a powyżej oszalowane pionowymi deskami, wraz z trójkątnymi szczytami.

Inskrypcja:

/TU MORS FIDELIBUS VERA ET PORTA COELI/
/MDCCXXV …. fragment nieczytelny/
/Gehet zu seinen Thoren ein mit Danken Psalm/
/C(E?)UR(?)A NE WITTENS (?)/

Tłumaczenie (inskrypcja łacińska): „O śmierci, Ty staniesz się bramą do nieba” oraz inskrypcja w języku niemieckim: „Przestępujcie jego bramy z wdzięcznością” (Psalm 100, werset 4).

Zdjęcie 11. Chałupa, boczna ścian szczytowa.

Zdjęcie 12. Inskrypcja nad drzwiami głównymi, fragment.

Bramka Wierciszewska

Bramka o szerokim prześwicie, obecnie pozbawiona wrót. Złożona jest z dwóch słupów podtrzymujących belkę oczepową, nadproże oraz dwuspadowy obdaszek. Górne naroża bramki spięte są mieczami, stabilizowanymi podwójnymi kołkami drewnianymi. Dolna krawędź belki nadproża ukształtowana łukowo, a strona licowa zawiera wyrytą inskrypcję, obecnie mocno zatartą (jeden wers, niemieckie pismo gotyckie, litery minuskulne, najprawdopodobniej cytat z ewangelii Świętego Jana). Zniszczone dolne partie słupów współcześnie zostały zabezpieczone żelaznymi klamrami.

Bramka Bielkowska

Czterosłupowa bramka, założona na prostokątnym obrycie, o konstrukcji i formie analogicznej jak Bramka Iwięcińska. Poszczególne elementy drewnianej konstrukcji cięte są mechanicznie. Belka nadproża o wyprofilowanych krańcach zawiera inskrypcję w języku niemieckim, obecnie mocno zatartą, nieczytelną (jeden wers - niemieckie pismo gotyckie, litery minuskulne).

Fotogrametria

Bramka Iwięcińska

Poniższa prezenetacja w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej "Model 3D - Iwięcińska bramka cmentarna w Iwięcinie" wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 255MB.

Prezenetacja "Model 3D - Iwięcińska bramka cmentarna w Iwięcinie".

Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Iwięcińska bramka cmentarna w Iwięcinie": Drewniana brama w zniszczonym murze kamiennym z dachem dwuspadowym. Otwarte wrota drewniane.

Bramka Wierciszewska

Poniższa prezenetacja w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej "Model 3D - Wierciszewska bramka cmentarna w Iwięcinie" wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 240MB.

Prezenetacja "Model 3D - Wierciszewska bramka cmentarna w Iwięcinie".

Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Wierciszewska bramka cmentarna w Iwięcinie": Drewniana bramka w zniszczonym murze kamiennym z dachem dwuspadowym. Oba słupy drewniane mocno zniszczone.

Bramka Bielkowska

Poniższa prezenetacja w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej "Model 3D - Bielkowska bramka cmentarna w Iwięcinie" wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 265MB.

Prezenetacja "Model 3D - Bielkowska bramka cmentarna w Iwięcinie".

Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Bielkowska bramka cmentarna w Iwięcinie": Drewniana bramka w zniszczonym murze kamiennym z dachem dwuspadowym. Zamknięte wrota drewniane.

Ilustracja 16. Bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego – widok od strony drogi.

Ilustracja 17. bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 18. bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego (bez tekstur) – widok górnej części.

Ilustracja 19. Bramka Wierciszewska – chmura punktów modelu cyfrowego – widok górnej części.

Ilustracja 20. Bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego – widok górnej części.

Ilustracja 21. Bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego – widok zniszczeń w dolnej części.

Ilustracja 22. Bramka Wierciszewska – Render modelu cyfrowego – widok zniszczeń w dolnej części.

Ilustracja 23. Bramka Wierciszewska – Render planu bramki.

Ilustracja 24. Bramka Wierciszewska – Render elewacji południowej.

Ilustracja 25. Bramka Wierciszewska – Render elewacji wschodniej.

Ilustracja 26. Bramka Wierciszewska – Render elewacji północnej.

Ilustracja 27. Bramka Wierciszewska – Render elewacji zachodniej.

Ilustracja 28. Bramka Wierciszewska – Render dachu.

Ilustracja 29. Bramka Bielkowska – chmura punktów modelu cyfrowego – widok ogólny.

Ilustracja 30. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok ogólny.

Ilustracja 31. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego (bez tekstur) – widok ogólny.

Ilustracja 32. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok ogólny.

Ilustracja 33. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok od strony drogi.

Ilustracja 34. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok od strony drogi.

Ilustracja 35. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 36. Bramka Bielkowska – Render modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 37. Bramka Bielkowska – Render elewacji wschodniej.

Ilustracja 38. Bramka Bielkowska – Render elewacji południowej.

Ilustracja 39. Bramka Bielkowska – Render elewacji zachodniej.

Ilustracja 40. Bramka Bielkowska – Render elewacji północnej.

Ilustracja 41. Bramka Bielkowska – Render planu bramki.

Ilustracja 42. Bramka Bielkowska – Render dachu.

Ilustracja 43. Bramka Iwięcińska – chmura punktów modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 44. Bramka Iwięcińska – Render modelu cyfrowego (bez tekstur) – widok od strony kościoła.

Ilustracja 45. Bramka Iwięcińska – Render modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 46. Bramka Iwięcińska – Render modelu cyfrowego – widok od strony kościoła.

Ilustracja 47. Bramka Iwięcińska – Render modelu cyfrowego – widok od strony drogi.

Ilustracja 48. Bramka Iwięcińska – Render elewacji zachodniej.

Ilustracja 49. Bramka Iwięcińska – Render elewacji północnej.

Ilustracja 50. Bramka Iwięcińska – Render elewacji wschodniej.

Ilustracja 51. Bramka Iwięcińska – Render elewacji południowej.

Ilustracja 52. Bramka Iwięcińska – Render inskrypcji nad wejściem (bez tekstur).

Ilustracja 53. Bramka Iwięcińska – Render planu bramki.

Ilustracja 54. Bramka Iwięcińska – Render dachu.

Źródła

Bibliografia:

L. Böttger, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs – Bezirks Kösslin, Bd. I, H. 3, Stettin 1892, s. 26 – 30;
M. Bonowska, Przemijanie. Śmierć, pogrzeb i życie pozagrobowe w wyobrażeniach mieszkańców Pomorza Zachodniego na przełomie XIX i XX w., Poznań 2004, s. 117 – 118;
M. Ober, Zabytkowe bramki cmentarne na Pomorzu Zachodnim, w: Nekropolie, kirkuty, cmentarze. Materiały konferencyjne, Szczecin 2002, s. 233 – 248;
Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa, Trzy bramki. Iwięcino, oprac. D. Horoszko, 2005, archiwum WUOZ Delegatura w Koszalinie;

Autorzy zdjęć i ilustracji:

Reprodukcja rysunku (nr 1 ) z publikacji: L. Böttger, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs – Bezirks Kösslin, Bd. I, H. 3, Stettin 1892, s. 30;
Zdjęcie (nr 2) z publikacji: Bilder aus Ostpommern, Berlin 1931 (reprodukcja: Archiwum WUOZ o. Koszalin);
Zdjęcie (nr 3) z publikacji: O. von Zaborsky-Wahlstätten, Urnäter Erbe in deutscher volkskunst, Lipsk 1939, s. 115 (reprodukcja: Archiwum WUOZ o. Koszalin);
Zdjęcie (nr 4) z publikacji: A. Dębowski (red.), Iwięcinskie rodziny osadnicze. 65 rocznica osadnictwa na Ziemiach Odzyskanych, Iwięcino 2010, s. 196;
Archiwum WUOZ o. Koszalin – A. Lipka (zdjęcia nr 5 i 6), D. Ptaszyńska (zdjęcia nr 7), F. J. Lachowicz (zdjęcie nr 8);
W. Witek (zdjęcia nr 9 - 15);
Biuro Dokumentacji Zabytków – K. Tymbarski (ilustracje nr 16 - 54);