Kościół w Świerznie
Kościół w Świerznie wzniesiony został w 1681 roku, rozbudowany w 1708 i 1727 roku, uposażony w XVIII wieku. Fundatorami kościoła była rodzina von Flemming, właściciele licznych dóbr ziemskich w powiecie kamieńskim.
Jest to jeden z najstarszych i najcenniejszych kościołów ryglowych na Pomorzu Zachodnim, o oryginalnej (nieprzekształconej) formie architektonicznej oraz ryglowej konstrukcji ścian stanowiącej o tożsamości dziedzictwa kulturowego regionu.
Obiekt wpisany do rejestru zabytków: nr A-1335 / 1958 r.
Słowa kluczowe: kościół salowy, konstrukcja ryglowa, drewno, cegła
Lokalizacja
Zobacz lokalizacje na mapie OpenStreetMap
Kościół położony jest w południowo-zachodniej części wsi, na rozległej prostokątnej działce przykościelnej, wygrodzonej ceglanym murem ażurowym. Po południowej stronie kościoła rozplanowany jest niewielki cmentarz z zachowanymi pozostałościami historycznych nagrobków. W głębi działki, na wprost wieży, posadowiona jest współczesna plebania.
Historia
Ryglowy kościół w Świerznie został zbudowany w 1681 roku przez mistrza ciesielskiego Christiana Kronen, a fundatorami świątyni byli Joachim Heinrich i Kaspar von Flemming, właściciele rozległych dóbr ziemskich w obrębie powiatu kamieńskiego.
Początkowo kościół miał formę niewielkiej budowli salowej, ze szkieletową wieżą dostawioną od zachodu. W 1708 roku kolejni budowniczowie Hans i Dawid Wangerin przedłużyli ściany długie w kierunku zachodnim, obudowując wieżę, tak że została ona wkomponowana w bryłę kościoła. Ostatnią zmianę formy świątyni odnotowano w 1727 roku, kiedy to przedłużono ściany długie ku wschodowi, o trzy przęsła. W tym samym roku ewangelicki kościół otrzymał nowe wyposażenie z ołtarzem ambonowym i emporami kolatorskimi. W późniejszym okresie obiekt kilkukrotnie remontowano, m.in. w 1907 roku i latach 1938 – 1939. W 1946 roku świątynia została poświęcona jako rzymskokatolicka p.w. Św. Trójcy.
Opis
Kościół jednownętrzny o prostym zamknięciu ściany wschodniej wzniesiony jest w technice ryglowej, z ceglanym wypełnieniem pól międzyryglowych. Szkielet konstrukcyjny, wykonany z drewna dębowego, osadzony jest na kamienno-ceglanej podmurówce niwelującej spadek terenu. Kwatery międzyryglowe zostały otynkowane i pobielone, a drewniane elementy konstrukcyjne poczernione.
Korpus przekrywa dach trójspadowy, z wieżą wyprowadzoną w części zachodniej. Wieża trzypoziomowa, o łączonej konstrukcji ryglowo-szkieletowej (w części górnej odeskowana), zwieńczona hełmem baniastym, ustawionym na ośmiobocznej podstawie.
Więźba dachowa krokwiowo – jętkowa, z trzema podporami stolcowymi, wzmocnionymi zastrzałami - stanowi oryginalny ustrój z czasu budowy świątyni.
Czytelna jest pierwotna forma kościoła (z 1681 roku) i fazy rozbudowy (z 1 ćwierci XVIII wieku). W ścianach długich środkową część belki oczepowej wspierają dwa miecze, które pierwotnie wyznaczały początkową długość kościoła. W elewacji południowej belka ta zawiera inskrypcję fundacyjną wyrzeźbioną klasyczną kapitałą w reliefie wypukłym, która wskazuje donatorów z rodu von Flemming i budowniczego świątyni - mistrza ciesielskiego Christiana Kronen:
„DEM DREI EINIGEN GOTT ZU EHREN LIESSEN MIT DESSEN HÜLFE MICH BAUEN JOCHIM HEINRICH UND CASPAR JOCHIM DIE FLEMINGE DURCH CHRISTIAN KRONEN BAUMEISTER”
Układ (linia) rygli w skrajnych częściach ścian długich i szczytowych wskazuje na ich późniejsze powiązanie z pierwotnym szkieletem konstrukcyjnym. Obudowanie wieży nastąpiło w 1708 roku, a fakt ten dokumentuje inskrypcja, wycięta na jednej z belek konstrukcyjnych przyziemia wieży, wymieniająca budowniczych Hansa i Dawida Wangerin:
„BAUMEISTER HANS WANGERIN ANNO 1708 DAVID WANGERIN DEN 26 MARTIJ”
Elewacje o symetrycznych podziałach osiowych, z ostrołukowymi (z początku XX w.) otworami okiennymi, których stolarki powtarzają pierwotne wielokwaterowe podziały szczeblinowe. W ścianie wschodniej świątyni znajdują się dwa poziomy zastrzałów przynarożnych (skierowanych na zewnątrz). Elewację zachodnią charakteryzuje zagęszczony rytm słupów i rygli, urozmaicony skośnymi liniami wydłużonych (zbiegających się trójkątnie), zastrzałów i krótkich mieczy przy nadprożu drzwi głównych.
Salowe wnętrze świątyni przekryte jest stropem belkowym (pseudokasetonowym), z deskową powałą, który dawniej przesłonięty był odeskowaniem sufitowym z fasetami i lunetami nad oknami Współcześnie belki stropowe zostały podparte trzema parami słupów.
Z dawnego wyposażenia zachował się barokowy (z 1727 roku) ołtarz ambonowy (bez kosza), o retabulum ujętym pilastrami. W zachodniej części nawy kościelnej ustawiona jest empora muzyczna z tralkową, ażurową balustradą i obudową prospektu organowego (instrument niezachowany). Pod posadzką kościoła znajduje się przesklepiona krypta, a w niej dwa kamienne sarkofagi przedstawicieli rodu von Flemming: fundatora tutejszej barokowej, ryglowej rezydencji entre cour et jardin - Bogislaffa Bodo von Fleminga (1671 – 1732) oraz jego żony Luizy von Flemming (1685 – 1722).
Fotogrametria
Poniższa prezenetacja w technologii rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej "Model 3D - Kościół w Świerznie" wykorzystuje zewnętrzny portal Sketchfab i ma rozmiar około 420MB.
Alternatywny opis prezentacji "Model 3D - Kościół w Świerznie": Duży kościół drewniano-ceglany ze spadzistym dachem z wieżą w dachu. Widoczna konstrukcja budynku w formie szachownicy.
Źródła
- Bibliografia:
- G. Bronisch, W. Ohle, Kreis Kammin Land, Stettin 1939, s. 360 – 362;
- Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa, Kościół. Świerzno, oprac. M. Nowakowska, M. Szukała, W. Witek, C. Nowakowski, 1985, archiwum WUOZ Szczecin;
- Autorzy zdjęć i ilustracji:
- Zdjęcia archiwalne (nr 1 – 4) z publikacji G. Bronisch, W. Ohle, Kreis Kammin Land, Stettin 1939, s. 116 i nn. (poz. 5971, 10171 – 10172);
- Archiwum WUOZ o. Szczecin – K. Kroman (zdjęcie nr 5), G. Solecki (zdjęcie nr 6);
- W. Witek (zdjęcia nr 7 - 13);
- Biuro Dokumentacji Zabytków – K. Tymbarski (ilustracje nr 14 - 33);